(c)Vorstenbosch-info.nl fg. Bijgewerkt: mei 2022
De verschillende straatnamen in Vorstenbosch hebben een oorsprong of betekenis die niet bij iedereen bekend is. Straatnamen bestaan al heel lang. Sinds begin van de 19de eeuw (invoering kadaster) en tot medio 20ste eeuw werden woningen aangeduid met het kadastrale nummer (wijkletter plus nummer). In 1955 heeft de gemeente Nistelrode straatnamen en huisnummers formeel ingevoerd als aanduiding van woningen en bedrijven. Daarvoor werden huizen met wijkletters en nummers aangegeven (bv. E38). Straatnamen bestonden wel als aanduiding van de straat maar de huisnummers waren daar niet aan gekoppeld.
Vorstenbosch-info bouwt op deze pagina een overzicht van de betekenis en oorsprong van de Vorstenbossche straatnamen. Het is geen onderzochte of wetenschappelijke verantwoording maar een weergave op basis van bekende informatie en bronnen en interpretatie van de schrijver. Daarom zijn correcties, aanvullingen en uitbreidingen dan ook van harte welkom.
Vlagheideweg postcode 5476VK
Vlaggen is het werkwoord voor plaggen afsteken. In vroeger dagen was de heide belangrijk voor de kleine keuterboerkes. Niet alleen omdat er schapen op konden grazen, maar de hei werd ook gebruikt als strooisel voor de potstal, dat na de winter weer in combinatie als mest gebruikt werd. Om de hei goed te laten gedijen en om boomgroei en vergrassing te voorkomen moest ze bij tijd en wijle gevlagd worden. Met een speciale zeis werden plaggen uit de grond gestoken. Nu de laatste stukjes hei tengevolge van de luchtvervuiling volledig dreigen te vergrassen, behoort ook het vlaggen zo goed als geheel tot de verleden tijd. Deze locatie in de Groote Heide was tot ca 1900 nog heidegebied waar gevlagd werd.
De Vlagheideweg verbindt de Nistelrodensedijk met de Grote Heide.
Molenpad postcode 5476 LB
Met de sloop van de oude gymzaal en de bouw van 7 nieuwe huizen is de naam Molenpad aan dit hofje gegeven. De naam verwijst duidelijk naar de nabijgelegen molen. Ongeveer vanaf het moment van de bouw van de molen in 1860 lag er een verbindingspad van de Kerkstraat over de akkers (Kapelakker) naar de Hondstraat (zie onderstaande foto). Dit pad (in de volksmond “Meulepèdje” genoemd) is in de zestiger jaren van de vorige eeuw verdwenen toen de Eggerlaan en het Liebregtsplein werden aangelegd.
Het huidige Molenpad (postcode 5476 LB) loopt van de Eggerlaan naar vlak achter de molen en is ca 100 m1 lang.
Langenbergsestraat postcode 5473 NM
Een hard bewijs voor de verklaring van deze straat is nog niet gevonden, maar de naam verwijst duidelijk naar een langgerekte ophoging van het landschap. ‘Berg’ moeten we niet al te letterlijk nemen. Deze straat, tot de herindeling van 1994 behorende tot de gemeente Heeswijk-Dinther kent al een oude bewoningsgeschiedenis. Het wooncluster dat we nu vooral kennen als “De Dintherse Hoek”werd vroeger ook wel Dinthers Vorstenbosch genoemd. Vorstenbosch kende enkele eeuwen geleden vooral dit woonclusters en een cluster rond de toenmalige kerk, school en winkels op Bedaf (omgeving Riethoeve).
Op beschikbare oude kaarten is de “lange berg” niet herkenbaar. Martin de Barbason, lang bewoner van een van de oudste woningen aan de Langenbergsestraat vertelt ” Vóór de ruilverkaveling lag aan het einde van de straat, in het verlengde ervan, een kleine zandverstuiving, een soort mini Bedaf. In de volksmond heette deze “De langen berg”. “
Langenbergsestraat omstreeks 1830
De Langenbergsestraat verbindt nu de Vorstenbosseweg met de Leeghandseweg. Voor de ruilverkaveling in de zestiger jaren was de Langenbergsestraat de toegang naar een soort brink (dorpspleintje) waaromheen huizen gegroepeerd stonden.
Leeghandseweg, postcode 5476 VD
Een verklaring voor de Leeghandseweg heb ik gevonden in een memorie van heivelden die in augustus 1716 zijn ingemeten en waarin toponiemen zijn ingeschreven (bron bhic.nl). Daarin wordt gesproken over “aent Leegh Sant achter den berg en opt Leegh Sant onttrent Landergat”. Leegh sant is verder verbasterd naar Leeghand waar de Leeghandseweg haar naam aan te danken heeft. Deze weg ligt op de grens van het kampenlandschap ten noorden van Vorstenbosch en het voormalige gebied de Groote Heide. Die heide werd vanaf de middeleeuwen door boeren gebruikt om plaggen te steken voor de potstallen. De mix van plaggen en mest werd gebruikt voor bemesting van de akkers. Het verdwijnen van de heide zorgde vervolgens voor een groter wordende lege zandvlakte waarop de wind vrij spel kreeg. Het zand bedreigde de vruchtbare akkers. Die moesten vervolgens voor het zand beschermd worden met eiken wallen. De bedafse bergen zijn ontstaan door opwaaiend zand dat in de eikenwallen bleef liggen. De groote heide is verder vanaf ca 1900 ontgonnen en vruchtbaar gemaakt.
waarschijnlijk zag “het Leegh Sant” er ongeveer zo uit.
De Leeghandseweg ligt tussen het Lendersgat en de Berkenvenseweg oftewel voor de gemeentelijke herindeling in 1994 de weg tussen de gemeentegrenzen van Uden en Heeswijk-Dinther. Waarschijnlijk heeft de weg die naam gekregen in de periode van de ruilverkaveling in de vijftiger of zestiger jaren.
Molenweg, postcode 5476 VH
De Molenweg dankt haar naam aan een pad over de heide naar molen de Windlust in Nistelrode. Deze molen is omstreeks 1532 gebouwd op een plek waar nu de Molendellen in Nistelrode te vinden is. (NB dellen zijn natte gebieden) In 1898 is de standerdmolen hier afgebroken en op een plek in het dorp opnieuw opgebouwd. Daar heeft die tot 1974 gestaan waarna hij naar de huidige plek is verplaatst.
De molen lag precies in het verlengde van de Molenweg. Boeren uit Vorstenbosch zullen van dit pad over de heide gebruikt hebben gemaakt in de periode 1530-1860 om het koren naar de molen in Nistelrode te brengen. Door de open vlakte was de molen al van heel ver te zien. In 1860 is de Vorstenbossche molen gebouwd en vanaf toen zal deze route niet meer gebruikt zijn. De naam Molenweg is waarschijnlijk midden 20ste eeuw aan de straat gegeven.
De Molenweg in het buitengebied van Vorstenbosch loopt van de Kampweg naar de Bosweg en van daaruit nog enkele honderde meters richting Bosschebaan. Het verlengde is intussen een groenstrook geworden.
Molenakkers postcode 5476 LH
Korenakker postcode 5476 LG
Beide straatnamen zijn te herleiden naar de aanwezigheid van de molen. In 1860 werd werd op wat toen als Capelacker bekend stond de molen gebouwd. De gronden op deze akker werden hier al lang gebruikt om graan op te verbouwen. De hoge ligging was destijds ook goed voor het vangen van de wind. Na bouw van de molen werd het gebied ook wel als Molenakker aangeduid.
Zicht op de Molenakkers/Korenakkers ca 70 jaar geleden, nog voor aanleg van de Schoolstraat.
De Molenakkers en Korenakkers zijn als uitbreidingswijk eind tachtiger jaren aangelegd tussen Broekkant en Schoolstraat en zijn ook naar deze straten ontsloten.
Lendersgat, postcode 5476 VP.
Het Lendersgat heeft ergens in de vijftiger jaren van de vorige eeuw deze naam gekregen. Een deel van de Brakkensedijk (Rietdijk-Leeghandseweg) werd toen omgevormd naar Lendersgat. Daarvoor heette Lendersgat ook de “Erpsche steeg” en was het de belangrijkste doorgaande weg van Veghel naar Oss.
Het lendersgat is waarschijnlijk een verbastering van Landergat, een oude veldnaam ter plaatse (bron BHIC Memorie van heivelden onder Nistelrode en Vorstenbosch augustus 1716). Die naam is een verwijzing naar de aanwezigheid van een landweer of lander ter plaatse. Het is bekend dat op de grens tussen het Land van Ravenstein en het Hertogdom Brabant vanaf de middeleeuwen tot een landweer aanwezig was. Een landweer is een versterkte grensscheiding in de vorm van een wal, houtwal of greppel. De toevoeging ‘gat’ duidt mogelijk op een grensovergang, wellicht op de route Den Bosch-Uden.
Klik voor grote weergave
Er is ook een andere verklareing: De naam van deze weg, op de grens met Uden, staat in verband met de voormalige Lindersweg bij de Kapel op Bedaf. Deze Lindersweg ontleende zijn naam aan de Vorstenbosschenaar Lindert Ariens, die gehuwd met de Udense Elisabeth van Oort, in dit grensgebied zijn boerenbedrijfje had.
Oude Veghelsedijk, postcode 5476 KE.
Deze naam spreekt wel voor zich, dit was tot begin vorige eeuw de weg van Vorstenbosch naar Veghel en vice versa. De huidige verbindingsweg (Watersteeg) is van latere datum. De weg lag vanuit het dorp op de naad van de hoger gelegen akkers (molenakker, kappelakker) en de lager gelegen rietbeemden. Op oude kaarten (1832, 1899) staat de weg over de hele lengte van Vorstenbosch naar Veghel als De Vorstenbossche dijk genoteerd. Vermoedelijk heeft het “Nistelrodense” gedeelte in 1955 de naam Oude Veghelsedijk gekregen.
bron oudzijtaart.nl: In 1741 brak er een oorlog uit tussen Frederik II van Pruisen en troonopvolgster Maria Theresia van Oostenrijk rondom de erfenis van de Oostenrijkse keizer. In 1745 verplaatste de strijd zich naar de Zuidelijke Nederlanden. Oostenrijkse en Franse troepen verbleven soms binnen Staats-Brabant. Van de bevolking werd gevraagd of zij de legers van voedsel wilden voorzien of als voerman met de troepen mee wilden gaan. Op 18 oktober 1748 werd in Aken de vrede getekend. Maria Theresia werd daarbij als keizerin erkend. Tijdens deze oorlog hadden de wegen en bomen op het platteland van de Meierij veel te lijden gehad. Een plakaat van 13-2-1749 begint met een klaagzang over de toestand van de bomen in de Meierij, die veel geleden hadden van de legers. daarna wordt de slechte toestand van de wegen en sloten onder de aandacht gebracht. Deze dienden gerepareerd te worden. Om de uitvoering van dit plakaat te bevorderen voerde de Raad en Rentmeester generaal in het najaar van 1749 de schouw over de wegen in de Meierij. Veghel toen opdracht om onder andere de Vorstenbossche Dijk aan te leggen. Deze dijk sloot aan op een dijk die door Nistelrode was aangelegd vanaf Vorstenbosch richting Veghel. Waarschijnlijk liep er vóór de aanleg van deze dijk een baan of route door de wildernis.
NB dijk verwijst naar de manier van wegaanleg in die tijd. Aan weerszijde werden greppels ontgraven. Tussen de greppels werd van het ontgraven zand een verhoging aangelegd, een dijk.
De huidige Oude Veghelsedijk loopt van het Mr Loeffenplein tot aan de gemeentegrens met Veghel, de Scheiweg. Daar gaat de weg, die inmiddels een zandweg is geworden, over in de Oude Vorstenbossche Dreef. De weg is hier nog in een oorspronkelijke situatie te zien. Een zandweg met aan weerszijde een rij eikenbomen.
Rietdijk, postcode 5476 VS.
De Rietdijk verwijst naar de Rietbeemden of de Rietkant zoals het gebied in die omgeving van oudsher bekend is. In de volksmond wordt de omgeving ook nog wel ’t Riet (omgeving van de huidige Peelstraat/de Wieling) genoemd. Beemd staat als Brabantse veldaanduiding over het algemeen voor waterige, moerassige, in een beekdal gelegen graslanden. Rietbeemd is een veel voorkomende naam en duidt op waterige gebieden/velden waar riet groeide. Mogelijk dat hier ook het riet werd geoogst dat als dakbedekking werd gebruikt. Het gebied bevindt zich in het beekdal van de Leijgraaf.
Het kan ook zijn dat ‘riet’ hier een variant is van ‘rijt’ dat waterloop betekent.
Kaartuitsnede Vorstenbosch 1832
De huidige Rietdijk ligt op de rand van de rietbeemden en de bergakkers, een oude verbindingsweg van Dinther naar Bedaf.
De Rietdijk loopt van de Heuvel tot aan de kruising Bedafseweg/Lendergat/Derptweg.
schoolklas 1927 met Meester Loeffen
Meester Loeffen woonde in de onderwijzerswoning die naast de Sint Jozef jongensschool stond, op de hoek van de Kerkstraat en Oude Veghelsedijk, het huidige Meester Loeffenplein. Deze woning, gebouwd in 1890 is omstreeks 1965 gesloopt. In de laatste jaren fungeerde de woning als clubhuis van het in 1959 opgerichte Jong Nederland.
Kerkstraat, huidige Mr Loeffenplein omstreeks 1935
de Kapelstraat, postcode 5476 KV
De Kapelstraat verwijst naar een kapel die van ca eind 14de eeuw tot omstreeks 1840 op de locatie van de huidige kerk heeft gestaan. De Sint-Antoniuskapel, vermoedelijk gebouwd in de periode van de pestepidemie (ca 1350), behoorde tot de parochie Nistelrode en was tot 1648 in gebruik. Na 1648 mocht de katholieke godsdienst niet meer uitgeoefend worden tot 1798. Tot de sloop in 1840 tbv de bouw van een nieuwe kerk werd het geloof in de kerk op Bedaf beleden. Bedaf behoorde immers tot het vrije land van Ravenstein waar het katholieke geloof wel uitgeoefend kon worden. Bij de bouw van de huidige kerk in 1930 kwam men nog oude fundamenten van de kapel tegen.
Kapel getekend in 1801 door Hendrik Verhees (bron: Het schetsboek van Hendrik Verhees 1975)
Het gebied achter de kapel stond lang bekend als de Kapelakker (Cap(p)elacker(s)). Ook de huidige Kerkstraat droeg eens de naam Kapelstraat (kadastrale kaart 1830), en de huidige Kapelstraat droeg eens de naam Oude Kerkstraat.
De Kapelstraat loopt van de kruising Kerkstraat/Heuvel tot aan de splitsing Kampweg/Hondstraat.
Bijsterveld, postcode 5476 LR.
Bijster staat voor verwilderd, woest, vervallen en in combinatie met veld (weide/akkerland) voor land dat weinig opbrengsten had.
Bijsterveld (of -velt) is een oude veldnaam die op met name de zandgronden veel voorkomt als aanduiding voor schrale, onvruchtbare gronden.
Bijsterveld komt in Vorstenbosch als veldnaam ook al zeker twee eeuwen voor (nadere locatie nog onbekend).
Het Bijsterveld is een van de straten op het plan Bergakkers, tussen Binnenveld en Heiveld. Deze straat is begin 2000 aangelegd.
Broekkant, postcode 5476 KS.
Een broek is een laag gelegen, drassig land, vaak in gebruik als grasland en wei ten behoeve van het vee. Broekkant, Broekstraat of Broeksteeg zijn veel voorkomende straatnamen. Op de kadastrale kaart van 1830 heeft de huidige Hondstraat de naam Broekstraat. De broeklanden waren gelegen in globaal het gebied tussen Vorstenbosch, Veghel en Dinther, het lager gelegen beekdal rondom de Leijgraaf. Huidige benamingen ter plaatse als Hazelbergse Broek, Hoge Broekstraat en Dinthers Broek duiden hier ook op.
Topografische kaart begin 20ste eeuw, in geel de huidige Broekkant.
De Broekkant verbindt de Kerktraat met de Vorstenbosseweg. Op de oude gemeentegrens van Dinther gaat de Broekkant over in deze Vorstenbosseweg.
Kampweg, postcode 5476 VC.
De Kampweg is van oudsher de weg naar de kampen, zijnde omheinde, afgepaalde velden, in dit geval vooral als weiland voor het vee gebruikt. Het Nederlandse kamp is afgeleid van het Latijnse woord campus en we komen het nog tegen in kamperen of de campus van de universiteit.
De Kampweg komt al voor op de kadastrale kaart van ca 1830 als weg vanuit het dorp naar “de kampen”, gelegen aan de zuidkant van de huidige Leeghandseweg. Inmiddels verbindt de Kampweg Vorstenbosch met Loosbroek.
Liebregtsplein, postcode 5476 KN.
Het Liebregtsplein is vernoemd naar pastoor Liebregts. pastoor van Vorstenbosch van 1926 tot 1955. Hij overleed in Vorstenbosch en is hier op het kerkhof begraven.
Liebregts heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van Vorstenbosch. Onder zijn toedoen is de huidige kerk gebouwd, de school en het klooster. In de moeilijke vooroorlogse crisistijd, de oorlog en de wederopbouw vervulden de pastoor samen met de hoofdmeester en enkele andere mensen van aanzien een belangrijke rol in het dorp.
Het Liebregtsplein (van Egerlaan tot Eggerlaan) is in de zestiger jaren aangelegd.
Tipweg, postcode 5476 VA.
De Tipweg dankt zijn naam aan de Tip die de weg oorspronkelijk vormt met de Kampweg (zie afbeelding). Wanneer de naam aan deze weg is gegeven is niet bekend. De weg liep oorspronkelijk van de kruising Kampweg, Hondstraat, Kapelstraat met een haakse bocht naar het Lendersgat. Op oude kaarten (1830) is de weg aangeduid als Beemd weg. Beemd verwijst naar de lager gelegen (nattere) weilanden ten noorden van de Bergakkers, aan weerskanten van de huidige Leeghandseweg. In de zeventiger jaren is er een nieuwe kortsluiting gemaakt met de Kampweg naar het toenmalige slachthuisje. Het gedeelte achter loonbedrijf Somers is komen te vervallen. De huidige Tipweg verbindt de Kampweg met de Nistelrodesedijk. Aan de Tipweg zijn twee woonhuizen te vinden en de clubgebouwen van Jong Nederland, de Tennisvereniging en SJB-Kwart over twaalf. De weg is deels verhard en onverhard met een verhard fietspad.
Derpt en Derptweg, postcode 5476 VW en 5476 VX.
Derpt en Derptweg zijn afgeleid van De Erp / De Erpt of D’Erpt, verwijzend naar het buurtschap de Erp tussen Vorstenbosch en Mariaheide (Toponiemen Veghel W.Cornelissen). De huidige Derptweg bestaat al zeker 2,5 eeuwen. Uit een schouwverbaal van vrijdag 22 augustus 1749 (Archief van de Raad en Rentmeester Generaal der Domeinen) staat “het Udens Vorstenbosch, de Erpsestraat behorende ter rechterzijde onder Uden en ter linkerzijde onder Nistelrode”. Ook op een de eerste kadastrale kaarten uit ca 1830 komen beide straten al voor als de De Erpscheweg en de weg van Nistelrode naar Erp.
Van www.oudzijtaart.nl “Dr. M. Gysseling, De oudste toponiemie van de Kempen in: Brabant Heem (1950) 102-107, gaat in op de betekenis van de plaatsnaam Erp. De oudste vermelding luidt Erthepe. Het suffix “-pe” brengt hij in verband met het germaanse “-apó”, wat op water wijst. In “Erp” ziet hij het Germaanse “erthó-“, wat “aarde” betekent. Het is goed mogelijk dat de veldnaam Erpt dezelfde verklaring heeft, maar dan met het extra suffix “-t”. De Hoge Akker was al voor 1190 in particulier handen, het betreft een heel oud akkercomplex. Dit zal de “aarde” of het bouwland zijn, waarnaar de veldnaam De Erpt verwijst. Het water kan de Leijgraaf zijn, Deze beek stroomde ten oosten van de Hoge Akker.”
Het Derpt verbindt de Oude Veghelse Dijk met de Scheiweg. De Derptweg loopt van kruispunt Rietdijk/Bedafseweg naar de Scheiweg.
Eggerlaan, postcode 5476KL.
De Eggerlaan is vernoemd naar Hélène (Leentje) Egger, een joods meisje. In de oorlog woonde zij als Leentje Bakker een aantal jaren bij de familie Voets aan de Heuvel. Mevrouw Egger (nu schoonmoeder van Youp van ’t Hek) liet haar herinneringen aan die tijd noteren door haar dochter Debbie Petter. Zij schreef het boek “Ik ben er nog”. Enkele jaren geleden was zij in Vorstenbosch om haar oorlogsverhaal te vertellen.
(Helène Egger met haar dochter Debby Petter)
In 2017 werd door mevrouw Egger een nieuw straatnaambord met informatie onthuld ter herinnering aan haar verblijf.
De Eggerlaan verbindt de Kapelstraat met de Schoolstraat. Het eerste deel vanaf de Schoolstraat is aangelegd begin zestiger jaren. De verbinding naar de Kapelstraat volgde eind zestiger jaren.
Hondstraat, postcode 5476KT.
In veel plaatsen in met name de zuidelijke Nederlanden komen al velen eeuwen straten/gebieden voor met de naam Hond er in zoals in Hondseind, Hondsveld en Hondstraat. Hond (of hont) heeft hier niets met het beest de hond te maken maar is afgeleid van een oud-Nederlandse oppervlaktemaat. Eén hont is 100 roede (in oost-brabant ca 1 ha).
De huidige Hondstraat staat op een kadastrale kaart uit 1832 nog aangeduid als Broekstraat. De Hondstraat liep aanvankelijk van de Kapelstraat tot aan de Broekkant en is in de 80tiger (?) jaren doorgetrokken tot aan de Roestenburgseweg.
Schoolstraat postcode 5476KK.
De Schoolstraat verwijst natuurlijk naar de uit 1938 stammende basisschool. Een eerste fase tot aan de huidige Eggerlaan is in de vijftiger jaren aangelegd, vermoedelijk toen als toegangsweg naar de school. Het was een eerste belangrijke uitbreiding van Vorstenbosch na de oorlog. In de zestiger jaren is de straat doorgetrokken tot aan de Hondstraat. Op 18 juli 1958 trof men bij werkzaamheden een vroegste bewijs van bewoning van dit gebied aan. De urn van Vorstenbosch is een unieke vondst en getuigt van bewoning van dit gebied grofweg in de periode 2000-1000 voor Christus. De urn is opgeslagen in het Noord Brabants museum in Den Bosch.
De Schoolstraat verbindt de Kerkstraat met de Hondstraat en is een typische zestiger jaren straat. Het sociale hart van Vorstenbosch, De Stuik, is er te vinden.
De Volgende straatnamen komen nog aan de orde:
Schoolstraat, Kerkstraat, Kattenberg, Streepkant, De Helling, Binnenveld, Bindveld, Heiveld, Lieve Vrouweveld, Heuvel, Peelstraat, De Wieling, Akkerweg, Watersteeg, Den Doolhof, Hoekseweg, Leijgraafweg, Bosweg, Watersteeg, Scheiweg, Roestenburgseweg, De Dorpsrand
Disclaimer: www.vorstenbosch-info.nl is niet aansprakelijk voor onjuiste informatie op de pagina.
1 reactie
Goedemorgen
Samen met nog andere familieleden zijn wij op zoek naar onze stamboom.
Wij stammen van de fam.Roestenburg
Nu is deze straatnaam nog niet behandeld.Weet u inmiddels al iets meer over deze weg ?
Gaaarne hoor ik hie iets meer over.
mvrgr MGroeneveld